Welke erfenis laat we achter? Kunnen we daar nog iets aan veranderen?

Eindigheid

We hebben helaas niet het eeuwige leven, of zou je moeten zeggen ‘dat is maar goed ook’? Voor ieder van ons zal er een moment van ‘de laatste adem’ zijn. Wellicht dat je voorafgaand aan dat unieke moment jezelf zult afvragen ‘Wat laat ik de wereld en m’n eventuele kinderen en kleinkinderen na?’ Welke erfenis laat we achter? Die erfenis kan heel divers zijn. Het gaat daarbij natuurlijk niet enkel om geld, hoewel daar het eerst aan gedacht zal worden. Laat je schulden achter, of heb je wat vermogen over nadat je je laatste adem hebt uitgeblazen en de begrafeniskosten zijn betaald? Ik vraag me af of dat nagelaten geld of die openstaande schuld wel het belangrijkste is dat een mens hier achterlaat?

Je erfenis heeft vele kleuren

Gelukkig is het palet van nalatenschappen diverser dan enkel het element geld. Je laat herinneringen achter bij degeen die blijven, goede maar soms ook wel minder goede. Maar het zijn niet alleen herinneringen. Je activiteiten en daden hebben iets toegevoegd aan de wereld. Soms ben je een voorbeeld geweest voor een ander, die door jouw gedrag over de streep werd getrokken het ook te doen. Los van te oordelen over goed en kwaad heb je anderen door je gedrag beïnvloed en heb je daarmee de wereld een klein beetje, een heel klein beetje veranderd. Al die hele kleine beetjes hebben de wereld een bepaalde richting ingeduwd. Hebben de sfeer op de wereld een bepaalde kleur gegeven.

Je erfenis is nog niet afgerond

Maar we hebben onze laatste adem nog niet uitgeblazen,  gelukkig maar. We moeten beseffen dat we dus nog steeds,  elke dag weer, iets (kunnen) toevoegen aan onze erfenis.

Eén op de vier inwoners van Nederland is 60 jaar over ouder. Samen zijn we met 4,5 miljoen mensen die meer of minder tijd hebben om aan die erfenis een positieve push te geven. De dagen die je ter beschikking hebt zijn hoogstwaarschijnlijk niet alle tot de nok gevuld met activiteiten. We moeten beseffen dat we ondanks, of misschien wel dankzij, onze leeftijd nog steeds een machtsfactor zijn in de wereld. En in Nederland. Je kan je voorstellen wat er kan gebeuren als we met z’n allen, of een deel van ons allen, onze stem zouden verheffen, reken maar dat die stem dan gehoord wordt. Zeker bij de jongeren en wellicht ook in Den Haag.

De situatie van Nu

Zijn wij, de mensen die de 60 gepasseerd zijn, tevreden met onze erfenis of voelen we dat we er nog een gerichte draai aan moeten geven? Als we overzien wat de toestand is van onze planeet dan vraag ik me oprecht af of we daar wel tevreden mee kunnen zijn. Na het lezen van ‘Het einde van de amerikaanse droom’ van de schrijver en denker Noam Chomsky heb ik daar wel een ander beeld van gekregen. Dit boek dat de situatie in Amerika analyseert, is voor 90% ook projecteerbaar op de ontwikkeling van de laatste 30 á 40 jaar in Europa en in Nederland. In deze periode is er een extreme, een bijna niet voor te stellen ongelijkheid in inkomen en vermogen ontstaan.

Het gros van ons, de 99%, moeten rondkomen van het inkomen dat we maandelijks als salaris op onze rekening gestort krijgen. In 1980 ging zo’n 10% van alles dat we verdienden naar de rijkste 1% en ontvingen 50% van de mensen aan de onderzijde zo’n 20% van de gehele te verdelen taart. In 2015 ging 20% van de taart naar de rijkste 1% en moesten de 50% aan de onderzijde het doen met één tiende van de gehele taart, een halvering in 35 jaar tijd. En dan hebben we het over het Nationaal Inkomen.

Kijken we naar het Vermogen van de burger dan zijn de verschillen astronomisch groot. De 26 rijkste mensen op aarde hadden in 2018 net zoveel vermogen als de helft van de totale wereldbevolking, 3,8 miljard mensen. Het is een niet te rechtvaardigen verdeling in de wereld. In 2020 is dat verschil alleen maar verder toegenomen. De legitimiteit van deze ontwrichtende verdeling van vermogen is enkel gelegen in het feit dat wij dit accepteren. Wij, de 99,99% van de wereld, houdt z’n mond. Hoe lang nog?

En toch blijft het stil

Ten tijde van het uitbreken van de Franse Revolutie waren er ook grote verschillen in welvaart, inkomen en vermogen.

Datzelfde geldt voor de Russische revolutie in het begin van de 20ste eeuw. Deze verschillen waren de trigger waarop de 99% in actie kwam. Maar nu, anno 2020, blijft het stil aan de zijde van de 99%, hoewel ook in ons land de armoede zichtbaar is, de daklozen in aantal groeit, de arbeidsonzekerheid alleen maar toeneemt met grote impact op de gezondheid van mensen die in onzekerheid moeten leven omdat hun arbeidscontract geen bescherming biedt. Terwijl de belastingvoordelen voor met name de grote internationale bedrijven voortduren, stijgen de lasten voor de 99%.

Het eerder aangehaalde boek van Noam Chomsky geeft een feilloze analyse van de achterliggende oorzaak. Het is nu al duidelijk dat de door de regering uitgegeven en nog uit te geven miljardensteun, door de mensen in loondienst in de vorm van belasting zal moeten worden betaald. De belastingvoordelen voor het bedrijfsleven zullen zeker intact blijven. Kunnen wij tevreden zijn met zo’n wereld? Met een maatschappij waar de sociale voorzieningen tot een biologisch, net geen krepeer-minimum, zijn teruggebracht? Is dit de samenleving die wij aan onze kinderen en kleinkinderen willen nalaten? Ik denk het niet.

En dan nog het milieu

En dan hebben we nog geen woord gerept over de toestand van onze planeet, onze eigen woonstek in dit heelal. Zolang de economie van elk land is gebaseerd op ‘eeuwige groei’, zal deze planeet worden uitgebuit.  Zolang het handhaven van de status quo voor regeringen onacceptabel is, gaan we door totdat de laatste gram kobalt, het laatste emmertje kolen en de laatste gallon olie uit de grond is getrokken. Het licht zal dan vanzelf door oververhitting doven.

Zolang regeringen de milieucrisis aanwenden als motor voor nieuwe bedrijvigheid, elke transitie geeft immers weer een boost aan het bedrijfsleven, zal het niet beter gaan met de planeet. Waarom moet elk huis van het gas af? Omdat dit een immense hoeveelheid werk oplevert en flink wat geld gaat kosten. Milieu als trigger om geld te laten rollen richting het bedrijfsleven: de gouden regel van ons economisch systeem. Nooit is er in de hoofden van onze regeringsleiders het idee gerezen dat we misschien ook wel met wat minder genoegen zouden kunnen nemen. Ik denk dat onze erfenis in termen van ‘de toestand van de woonstek Aarde’ nog wel een push kan gebruiken. Een push in de goede richting.

Is er hoop?

Zolang er hoop is, is er leven, ook ten tijde van een pandemie. Maar kan je ook zeggen ‘zolang er leven is, is er hoop’? Je zou toch mogen aannemen dat je met 4,5 miljoen mensen toch minimaal een leuke demonstratie kan organiseren. We hebben er de tijd voor. Hoewel we dan misschien geen vuist meer kunnen maken vanuit een directe betrokkenheid in het arbeidsproces, zijn we een groep met veel macht. Het is belangrijk dat we dat leren beseffen. Misschien moeten we wat dat betreft meer naar de jeugd kijken, zij komen veel eerder uit voor hun mening en zijn ook bereid er wat voor te doen. Lees daarover de artikelen reeks op deze site.

Wij zijn een groep met een gemiddeld grote portemonnee en door ons aantal zijn we een imposante kiezersgroep. Onze actie zou dan vooral niet moeten gaan over ‘pensioengelden & oudedagsvoorzieningen’, maar over de elementaire dingen in het leven. Zaken die het leven hier tot een hachelijke onderneming maken: milieu, astronomische ongelijkheid in inkomen en vermogen. Maar ook over het vergruisde democratische systeem waar bedrijven met hun lobbyisten meer in de melk te brokkelen hebben dan alle Nederlanders tezamen.

Waarom blijft het zo stil?

We zitten collectief als verlamde konijntjes in de koplampen van de aanstormende auto te staren. We beseffen onvoldoende onze potentie, onze enorme macht. Maar de vraag waar ik mee worstel is: waarom komen we niet in actie? Waarom doen we geen poging om een kleine correctie aan te brengen in hetgeen we als erfenis zullen nalaten? Aan welke knop moeten we draaien (of op welke knop moeten we drukken) om onszelf in beweging te krijgen? Ik hoor het graag!

 

Kopfoto van Gerd Altmann

Noam Chomsky, Het einde van de amerikaanse droom, Uitgeverij Ten Have 2017